خانواده استانداردهای ISO 56000 یک مجموعه کامل از استانداردها برای مدیریت نوآوری است که به سازمانها کمک میکند نوآوری‌های خود را به صورت سیستماتیک مدیریت کنند. این مجموعه از استانداردها تمام جنبه‌های نوآوری، از ایده‌پردازی تا تجاری‌سازی و بهرهبرداری از مالکیت فکری، را پوشش میدهد و به سازمانها کمک میکند که نوآوری‌های خود را با اهداف استراتژیک همسو کنند. در این مقاله به بررسی هر یک از این استانداردها به تفصیل می‌پردازیم و تفاوت‌های کلیدی آن‌ها را شرح می‌دهیم.
1. ISO 56000:2020 – مدیریت نوآوری – اصول و واژگان
استاندارد ISO 56000 مبنای نظری و مفهومی برای سایر استانداردهای خانواده ISO 56000 است و شامل اصطلاحات، تعاریف و اصول کلیدی است که برای پیادهسازی یک سیستم مدیریت نوآوری (IMS) ضروری هستند. این استاندارد با هدف ایجاد یک زبان مشترک برای همه اعضای سازمان و تسهیل ارتباطات بین تیم‌های مختلف تدوین شده است.
- هدف کلیدی: ایجاد شفافیت در واژگان و مفاهیم نوآوری و ارائه اصول بنیادی برای مدیریت نوآوری.
- مورد استفاده: مناسب برای هر سازمانی که قصد دارد فعالیت‌های نوآورانه خود را به صورت رسمی و ساختارمند پیادهسازی کند. این استاندارد پایه‌ای برای سایر استانداردهای خانواده ISO 56000 است.
- جزییات بیشتر: ISO 56000 به تعریف واژگان کلیدی مانند نوآوری، سیستم مدیریت نوآوری، ارزش‌آفرینی و غیره می‌پردازد. این واژگان برای درک دقیق‌تر استانداردهای بعدی ضروری هستند. همچنین، اصول بنیادی مدیریت نوآوری که شامل اصولی همچون رهبری، تمرکز بر مشتری و بهره‌وری از دانش است، در این استاندارد به تفصیل مورد بحث قرار می‌گیرد.
2. ISO 56001 – سیستم مدیریت نوآوری – الزامات
استاندارد ISO 56001 یک استاندارد مبتنی بر الزامات است و برای سازمانهایی تدوین شده که به دنبال پیادهسازی یک سیستم مدیریت نوآوری قابل ارزیابی و صدور گواهینامه هستند. این استاندارد چارچوبی رسمی برای طراحی و پیادهسازی فرآیندهای نوآوری در سازمانها ارائه میدهد.
- هدف کلیدی: تدوین الزامات مشخص برای پیادهسازی و نگهداری یک سیستم مدیریت نوآوری (IMS) و ایجاد یک چارچوب سیستماتیک برای مدیریت نوآوری.
- مورد استفاده: مناسب برای سازمانهایی که به دنبال صدور گواهینامه برای سیستم مدیریت نوآوری خود هستند. این استاندارد مشابه استاندارد ISO 9001 برای مدیریت کیفیت عمل میکند.
- جزییات بیشتر: ISO 56001 به سازمانها کمک میکند تا اهداف نوآورانه خود را تعریف کنند، فرآیندهای لازم برای دستیابی به آن‌ها را طراحی کرده و معیارهای اندازه‌گیری اثربخشی این فرآیندها را تنظیم کنند. این استاندارد شامل الزاماتی برای رهبری، برنامه‌ریزی، منابع، عملکرد و بهبود سیستم نوآوری است. همچنین، به سازمانها کمک میکند تا فرآیندهای ارزیابی و ممیزی برای سیستم نوآوری خود ایجاد کنند تا از سازگاری با اهداف استراتژیک اطمینان حاصل کنند.
3. ISO 56002:2019 – سیستم مدیریت نوآوری – راهنما
استاندارد ISO 56002 به عنوان یک راهنمای غیرالزامی برای پیادهسازی سیستم مدیریت نوآوری شناخته می‌شود. این استاندارد به جای تعیین الزامات سخت‌گیرانه، یک چارچوب انعطافپذیر برای مدیریت نوآوری ارائه میدهد که سازمانها میتوانند آن را بر اساس نیازها و شرایط خاص خود تطبیق دهند.
- هدف کلیدی: ارائه یک راهنمای عملی برای ایجاد، نگهداری و بهبود سیستم مدیریت نوآوری به شیوهای انعطافپذیر.
- مورد استفاده: مناسب برای سازمانهایی که به دنبال راهنمایی‌های عملی برای بهبود نوآوری خود هستند، اما نیازی به صدور گواهینامه ندارند.
- جزییات بیشتر: ISO 56002 بر اساس هشت اصل مدیریت نوآوری شامل رهبری، چشم‌انداز، فرهنگ نوآوری، راهبردها، ساختار سازمانی، فرآیندها و سیستم‌های پشتیبانی، منابع و ابزارهای نوآوری طراحی شده است. این استاندارد به سازمانها کمک میکند تا فرهنگ نوآوری را در سازمان نهادینه کنند و فرآیندهای نوآورانه را با توجه به منابع و ظرفیت‌های خود بهینه‌سازی کنند.
4. ISO 56003:2019 – مدیریت نوآوری – ابزارها و روش‌های مشارکت نوآوری
استاندارد ISO 56003 راهنمایی‌هایی برای شناسایی، ایجاد و مدیریت شراکتهای نوآورانه ارائه میدهد. این استاندارد به سازمانها کمک میکند تا با شرکای خارجی در فرآیند نوآوری همکاری کنند و از منابع و تخصص‌های خارجی برای تسریع نوآوری بهرهبرداری کنند.
- هدف کلیدی: ارائه راهنمایی برای شناسایی و مدیریت شراکتهای نوآوری و استفاده از مزایای همکاری با شرکای خارجی.
- مورد استفاده: برای سازمانهایی که به دنبال همکاری با شرکای خارجی، دانشگاه‌ها، استارت‌آپ‌ها یا سایر سازمانها برای توسعه نوآوری هستند.
- جزییات بیشتر: ISO 56003 ابزارها و روش‌هایی برای ارزیابی پتانسیل‌های شراکت نوآورانه، مدیریت ریسکهای مربوط به این شراکت‌ها و توسعه قراردادها و چارچوب‌های حقوقی برای تضمین موفقیت شراکت ارائه میدهد. این استاندارد به سازمانها کمک میکند تا منابع، دانش و تخصص‌های خارجی را به شیوهای موثر برای نوآوری خود به کار گیرند.
5. ISO 56004:2019 – ارزیابی مدیریت نوآوری – راهنما
استاندارد ISO 56004 یک چارچوب جامع برای ارزیابی و سنجش اثربخشی سیستم مدیریت نوآوری (IMS) ارائه میدهد. این استاندارد به سازمانها کمک میکند تا عملکرد نوآوری خود را ارزیابی کنند و نقاط قوت و ضعف سیستم نوآوری خود را شناسایی کنند.
- هدف کلیدی: ارائه راهنمایی برای ارزیابی اثربخشی و عملکرد سیستم مدیریت نوآوری و شناسایی نقاط ضعف و بهبود.
- مورد استفاده: برای سازمانهایی که به دنبال ارزیابی سیستم نوآوری خود هستند تا مطمئن شوند که این سیستم با اهداف استراتژیک همسو است و به نتایج مطلوب منجر می‌شود.
- جزییات بیشتر: ISO 56004 به سازمانها کمک میکند تا معیارهای کلیدی برای ارزیابی عملکرد نوآوری، مانند نرخ موفقیت پروژه‌های نوآورانه، سرعت به بازار رسیدن محصولات جدید و بازدهی سرمایه‌گذاری‌های نوآورانه، را تعریف کنند. همچنین، این استاندارد به ارزیابی میزان همسویی نوآوری‌ها با استراتژی‌های کلی سازمان و بررسی میزان مشارکت ذی‌نفعان در فرآیندهای نوآوری می‌پردازد.
6. ISO 56005:2020 – مدیریت نوآوری – ابزارها و روش‌های مدیریت مالکیت فکری
استاندارد ISO 56005 به سازمانها در مدیریت مالکیت فکری (IP) به عنوان بخشی اساسی از فرآیند نوآوری کمک میکند. این استاندارد بر شناسایی، حفاظت و بهرهبرداری از داراییهای فکری به منظور افزایش ارزش نوآوری‌ها تمرکز دارد.
- هدف کلیدی: ارائه راهنمایی برای مدیریت مالکیت فکری در فرآیند نوآوری، از ایده‌پردازی تا تجاری‌سازی.
- مورد استفاده: برای سازمانهایی که مالکیت فکری بخش مهمی از استراتژی نوآوری آن‌هاست، مانند شرکت‌های فناوری و تحقیقاتی.
- جزییات بیشتر: ISO 56005 به سازمانها کمک میکند تا فرآیندهای موثری برای شناسایی داراییهای فکری جدید، حفاظت از آن‌ها از طریق ثبت اختراع و قراردادهای مالکیت فکری، و بهرهبرداری از این داراییها برای کسب مزیت رقابتی طراحی کنند. همچنین، این استاندارد به ارزیابی ریسکهای مرتبط با مالکیت فکری، از جمله سرقت اطلاعات یا نقض حقوق مالکیت فکری، می‌پردازد و راهبردهایی برای مدیریت این ریسک‌ها ارائه میدهد.
7. ISO 56006:2021 – مدیریت نوآوری – مدیریت اطلاعات استراتژیک
استاندارد ISO 56006 به مدیریت اطلاعات استراتژیک در فرآیند نوآوری می‌پردازد و به سازمانها کمک میکند تا از اطلاعات و دادههای محیطی، بازار و مشتریان برای بهبود تصمیم‌گیری‌های نوآورانه استفاده کنند.
- هدف کلیدی: ارائه راهنمایی برای جمعآوری، تحلیل و استفاده از اطلاعات استراتژیک برای تسریع نوآوری و تصمیم‌گیری‌های استراتژیک.
- مورد استفاده: مناسب برای سازمانهایی که به دنبال بهبود فرآیندهای تصمیم‌گیری نوآورانه با استفاده از دادههای استراتژیک و اطلاعات بازار هستند.
- جزییات بیشتر: ISO 56006 بر فرآیندهای جمعآوری و تحلیل دادههای کلیدی برای شناسایی فرصتهای نوآوری تمرکز دارد. این استاندارد به سازمانها کمک میکند تا منابع اطلاعاتی خارجی مانند تحقیقات بازار، دادههای مشتری و تحلیل رقابتی را به گونه‌ای مؤثر مدیریت و استفاده کنند.
نتیجه‌گیری
خانواده استانداردهای ISO 56000 یک رویکرد جامع برای مدیریت نوآوری ارائه میدهد و تمامی جنبه‌های فرآیند نوآوری را از راه‌اندازی سیستم تا همکاری‌های خارجی و اندازه‌گیری عملکرد پوشش میدهد. با اتخاذ این استانداردها، سازمانها میتوانند اطمینان حاصل کنند که فعالیت‌های نوآورانه آن‌ها ساختارمند، قابل اندازه‌گیری و همسو با اهداف کسب‌وکار است و در نهایت به رشد پایدار و مزیت رقابتی منجر می‌شود.
برای سازمانهایی که به طور جدی به مدیریت سیستماتیک نوآوری می‌پردازند، شروع با ISO 56000 برای واژگان و ادامه با ISO 56001 و 56002 برای پیادهسازی سیستم یک رویکرد اثبات‌شده است.